Ngày Tết cổ truyền, họp mặt gia đình, bạn bè và mời nhau nhấp chút rượu mừng xuân là một nét văn hóa của người Việt nhiều đời nay. Tuy nhiên Cục Y tế Dự phòng, Bộ Y tế khuyến cáo việc lạm dụng rượu bia, đặc biệt thói sát phạt nhau trên bàn nhậu vừa đánh mất nét văn hóa tốt đẹp vừa không tốt cho sức khỏe. Thậm chí đây còn là nguyên nhân dẫn đến nhiều vụ ẩu đả và tai nạn thương tâm do người điều khiển phương tiện giao thông say xỉn mất kiểm soát.

Ảnh minh họa: CYTDP.

Theo số liệu thống kê của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), 46% số ca tử vong là do hậu quả của rượu bia, các bệnh không lây nhiễm như tim mạch, đái tháo đường và ung thư. Tiếp theo là chấn thương (chủ yếu là tai nạn giao thông) và bệnh đường tiêu hóa (xơ gan). Tác hại của rượu bia là do chất cồn (ethanol) gây ra thông qua ba cơ chế trực tiếp. Với những người uống liều nhỏ và từ từ, chất cồn gây độc mạn tính cho các cơ quan và mô trong cơ thể, làm tổn thương tế bào. Đây là nguyên nhân gây các bệnh mạn tính như ung thư, tim mạch, đái tháo đường...

Những người uống nhiều bia rượu với lượng chất cồn hấp thụ vào cơ thể nhiều sẽ gây nhiễm độc cấp tính, tác động lên cấu trúc và dẫn truyền của thần kinh trung ương, làm rối loạn phối hợp động tác, giảm tỉnh táo, rối loạn nhận biết, ảnh hưởng đến hành vi. Từ đó gây ra các hậu quả cho mình và người xung quanh, thường gặp là tai nạn giao thông, bạo lực, hành vi nguy cơ, chẳng hạn như quan hệ tình dục không an toàn...

Cồn là chất hướng thần gây nghiện làm cho người uống gia tăng liều dùng và tái sử dụng. Uống rượu bia thường xuyên dẫn đến thích nghi thần kinh, nếu giảm liều lượng hoặc ngừng uống gây hội chứng “cai rượu” tương tự như ở người cai nghiện ma túy. Lệ thuộc rượu bia cũng gây loạn thần do rượu và dẫn đến các bệnh mạn tính, để lại hậu quả trước mắt và gánh nặng lâu dài cho xã hội.

Người bị bệnh mạn tính mà uống rượu, cồn có thể tương tác xấu với các chất hóa học khác trong cơ thể, làm trầm trọng thêm những tổn thương thể chất và tinh thần có sẵn.

Các chuyên gia cảnh báo không có tiêu chuẩn chung cho việc uống bia rượu bao nhiêu là an toàn hay bắt đầu gây hại, bởi vì nguy cơ do rượu bia khác nhau phụ thuộc vào tuổi, giới tính và các đặc tính sinh học từng người, từng hoàn cảnh và cách thức dùng. Một số cá nhân dễ bị tổn thương còn bị tăng tính nhạy cảm đối với tính độc, kích thích tâm thần và gây nghiện của rượu bia. Các bằng chứng khoa học cho thấy uống một lượng rất nhỏ rượu bia cũng có thể gây ra các nguy cơ và hậu quả sức khỏe nhất định.

Năm 2016 cơ quan y tế của Anh ra khuyến nghị mới về sử dụng đồ uống có cồn. Các chuyên gia cảnh báo rằng uống rượu bia với bất kỳ mức độ nào cũng làm tăng nguy cơ gây các bệnh ung thư. Theo khuyến cáo, nam giới không nên uống quá 14 đơn vị cồn trong một tuần. Một đơn vị cồn của Anh tương đương với 8 g cồn nguyên chất.

Báo cáo về sử dụng rượu bia tại Cộng đồng Châu Âu năm 2012 cũng khẳng định nguy cơ tử vong do bệnh tật và tai nạn thương tích tăng lên đáng kể nếu một người uống nhiều hơn hai đơn vị cồn trong một ngày. Nguy cơ tử vong tăng tỷ lệ thuận với mức độ uống.

Một số ý kiến cho rằng nếu uống bia thì ít gây hại cho sức khỏe hơn so với uống rượu. Đây là quan niệm không đúng bởi vì tác hại chủ yếu là do chất cồn (ethanol) trong đồ uống gây ra, không phụ thuộc vào loại đồ uống (là bia hay rượu) mà phụ thuộc vào lượng uống (tiêu thụ bao nhiêu g cồn) và cách thức uống (tần suất sử dụng).

Nhằm bảo vệ sức khỏe người dân, phòng chống những nguy cơ bệnh tật và tai nạn nguy hiểm, Cục Y tế dự phòng khuyến cáo mọi người không lạm dụng rượu bia. Nam giới trưởng thành không nên uống quá hai đơn vị cồn mỗi ngày. Nữ không quá một đơn vị. Không uống quá 5 ngày trong tuần. Trẻ em và trẻ vị thành niên tránh uống rượu bia.

Đối với những trường hợp bất khả kháng bắt buộc phải uống rượu bia, áp dụng những lời khuyên sau đây để giảm thiểu tác hại:

- Cố gắng kiểm soát lượng uống ở mức nguy cơ thấp nhất trong một lần uống.

- Nên uống từ từ, kết hợp vừa ăn vừa uống, xen kẽ với nước lọc.

- Phải dùng sản phẩm rượu bia rõ nguồn gốc, đảm bảo chất lượng.

- Tuyệt đối không điều khiển phương tiện cơ giới sau khi uống rượu bia.

- Sau khi uống, không nên tham gia vào các hoạt động ngoài trời hoặc ở những nơi nguy hiểm vì dễ bị ngã, va chạm, chấn thương...