Nữ bệnh nhân 58 tuổi ở Tiền Giang bị đái tháo đường lâu năm nhưng không điều trị kiểm soát đường huyết tốt. Bà có thói quen đi chân đất, một lần vô tình giẫm phải gai nhọn gây vết thương nhỏ ở bàn chân. Nghĩ là vết loét bình thường, người phụ nữ không đi khám mà tự mua thuốc bôi và đắp lá. Vết thương ngày càng nặng, lan rộng đến cổ chân, bà mới vào viện cấp cứu trong tình trạng nhiễm trùng rất nặng. Các bác sĩ xác định bệnh nhân bị nhiễm trùng máu, buộc phải đoạn chi kết hợp với điều trị nội khoa tích cực để bảo toàn tính mạng.

Bệnh nhân đái tháo đường dễ bị loét chân lan rộng chỉ vì một vết thương nhỏ. Ảnh: TT.

Bác sĩ Trần Minh Triết, Phân khoa Nội tiết, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM, khuyên bệnh nhân đái tháo đường không nên đi chân đất ngay cả trong nhà để tránh tai nạn nhỏ mà hệ lụy lớn. Trước khi mang giày cần xem có vật nhọn gì bên trong hay không, cắt móng chân nên cắt ngang, không cắt khóe, tuyệt đối không ngâm chân trong nước nóng hay nước muối... Bệnh nhân nên đến bác sĩ chuyên khoa ngay khi có bất thường, không nên tự ý điều trị vết thương vì nguy cơ nhiễm trùng rất cao.

Bác sĩ Triết khuyến cáo nhiều bệnh nhân đái tháo đường bị biến chứng phải đoạn chi mà không do chấn thương, được gọi là "biến chứng bàn chân đái tháo đường". Ước tính thế giới cứ 20 giây có một người bị đoạn chi do đái tháo đường. Tình trạng này làm gia tăng chi phí chăm sóc và điều trị cho người bệnh, là gánh nặng về kinh tế xã hội. 

Các chuyên gia khuyến cáo đái tháo đường là bệnh mạn tính không lây và đang tăng nhanh trên toàn thế giới. Bệnh diễn tiến âm thầm và dẫn đến các biến chứng mạn tính trong nhiều năm sau. Theo số liệu của Liên đoàn Đái tháo đường Thế giới (IDF), năm 2015 thế giới có khoảng 415 triệu người mắc bệnh đái tháo đường. Ước tính đến năm 2040 trên thế giới sẽ có 642 triệu người bị bệnh này.

Tỷ lệ biến chứng bàn chân đái tháo đường dao động trong khoảng 1 đến 10%, tùy theo từng quốc gia, phổ biến những nước đang phát triển, điều kiện kinh tế xã hội kém, có nơi lên đến 20%. Trung bình khoảng 50% người bệnh có biến chứng bàn chân đái tháo đường cần phải nhập viện và 20% số đó cần phải đoạn chi. "Người bệnh đái tháo đường lâu năm nếu không được kiểm soát tốt, đường huyết tăng cao thường xuyên sẽ dẫn đến biến chứng trên động mạch ngoại biên và thần kinh ngoại biên. Từ đó, bàn chân dễ bị tổn thương và nhiễm trùng gây nên biến chứng bàn chân đái tháo đường", bác sĩ Triết khuyến cáo.

Gần đây các bác sĩ Phân khoa Nội tiết, Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM thường xuyên tiếp nhận nhiều người bệnh bị biến chứng bàn chân đái tháo đường mà không biết, một số trường hợp nhập viện kịp thời nên may mắn không phải cưa chân. Một nữ bệnh nhân 65 tuổi tại TP HCM bị đái tháo đường nhiều năm đã có biến chứng thần kinh ngoại biên. Gần đây bà thường xuyên cảm thấy nóng rát 2 bàn chân và như bị châm chích. Bệnh nhân tự đi cắt lễ và ngâm chân nước muối, một thời gian sau dẫn đến nhiễm trùng 2 chân lan rộng mới nhập viện điều trị.

Bác sĩ Triết cho biết bệnh nhân trên rất may mắn được đưa vào bệnh viện kịp thời. Bà được điều trị suốt 2 tuần, đến nay vết thương đã lành hẳn. Bác sĩ nhấn mạnh công tác chăm sóc bàn chân đái tháo đường phải được xem là một trong những vấn đề quan trọng bên cạnh kiểm soát đường huyết và các biến chứng khác ở bệnh nhân tiểu đường. Ngoài ra, người bệnh cần được thăm khám, đánh giá tầm soát biến chứng định kỳ bởi các bác sĩ chuyên khoa nội tiết.

Để phòng tránh biến chứng trên, bác sĩ Triết khuyên những người bị tiểu đường cần biết cách tự chăm sóc và phát hiện sớm bất thường trên bàn chân của mình. Giữ chế độ dinh dưỡng và tập luyện thể lực hợp lý để giúp kiểm soát đường huyết ổn định. Cụ thể, cần rửa sạch và quan sát bàn chân mình mỗi ngày trước khi đi ngủ, luôn mang giày dép thích hợp, không đi chân đất ngay cả khi đi trong nhà, tuyệt đối không ngâm chân trong nước nóng hay nước muối.