Trong số khoảng 350,000 thợ nail trên toàn nước Mỹ, người Việt Namchiếm 51%. Riêng tại California, tỷ lệ người Việt trong giới làm nail lên đến hơn 80%.

Với lợi tức trung bình $650 một tuần, cộng thêm khoảng $135 tiền tip, ngành nail dễ kiếm tiền, điều kiện làm việc tương đối thoải mái, không tốn thì giờ học nghề lâu mà cũng không đòi hỏi phải rành tiếng Anh, ngành nail thu hút nhiều người Việt mới đến Mỹ.

Sau khi làm thợ một thời gian, nhiều người mở tiệm rồi tiếp tục kiếm tiền nuôi gia đình bằng công việc giúp khách hàng vừa làm đẹp vừa tìm những phút giây thoải mái trong khi tay chân mình được săn sóc.

Vì chỉ cần học một khóa nail vài tháng, lấy bằng xong là có thể đi làm được ngay, nhiều thợ nail Việt Nam mới qua Mỹ đã có việc làm ở những tiệm do người Việt làm chủ, khách hàng cũng phần đông là người Việt, nên có ít điều kiện hội nhập vào xã hội Mỹ. Kết quả là, cho dù tay nghề rất vững, nhưng họ mù mờ về luật lệ thuế, không hiểu mình làm việc với tư cách là nhân viên tiệm nail, hay là người làm việc độc lập. Lại càng không hiểu những mẫu đơn W-2, 1099 là gì.

Sự mù mờ này đôi khi khiến họ gặp phải rắc rối với sở thuế. Như câu chuyện rất tiêu biểu của bà Loan Phạm, 45 tuổi, một thợ nail hiện đang làm ở Long Beach Unique Nail, thành phố Long Beach, California.

Kể cho PV kinh nghiệm “từng bị hú hồn với IRS” này, bà Loan hồi tưởng chuyện cũ:

“Vừa qua Mỹ được vài tháng tôi đi học nail ngay. Ở Mỹ chưa đầy một năm đã đi làm, tôi có biết ất giáp gì về thuế về má đâu. Ông xã tôi cũng mới qua, tuy ổng biết tiếng hơn tui nhưng cũng đâu rành hơn. Khi được mướn, người chủ tiệm, cũng là người Việt, nói là ‘sẽ không trừ thuế gì cả’ thế là tôi mừng húm, tưởng là mình khỏi phải lo đóng thuế chứ, ai ngờ…”

“Hồn nhiên” như thế vài năm, bỗng một hôm, vợ chồng bà nhận được giấy từ IRS đòi phải đóng thêm $9,759 tiền thuế, cộng với hơn $2,000 tiền phạt và tiền lời, vì đã không khai lợi tức khoảng $56,000 bà kiếm được từ tiệm nail trong vòng hai năm bị kiểm toán, tính theo hai mẫu 1099 chủ tiệm gửi cho IRS.

Cuống cuồng bà Loan trở lại tiệm nail đầu tiên mình từng làm việc, hỏi người chủ cũ là con số $56,000 ở đâu ra, thì được bà chủ giải thích, “Ồ, đó là tiền chị kiếm được mấy năm đó. Tôi phải gửi mẫu 1099 cho IRS, cũng có gửi bản sao cho chị mà.”

Bà Loan thú nhận không nhớ rõ có nhận bản sao mẫu 1099 này không, có thể nhận mà đọc không hiểu gì, rồi bận rộn bỏ mất cũng không chừng.

“Sao hồi đó chị nói không trừ thuế gì tui hết?” Bà Loan kể mình đã hỏi người chủ cũ, và được trả lời, rất tỉnh bơ: “Tôi không trừ thuế khi trả tiền lương cho chị, nhưng cuối năm chị vẫn phải khai thuế với IRS chứ. Chuyện thuế với IRS, chị tự phải lo chứ đâu liên quan gì đến tiệm?”

Cũng may, nhờ một người quen giới thiệu đến một dịch vụ khai thuế chuyên phụ trách những hồ sơ bị IRS kiểm toán (audit). Sau khi được giúp dịch vụ này khai giúp những phí tổn hành nghề cho số tiền nợ bớt đi, rồi giúp xin ký thỏa thuận trả góp số tiền thiếu thuế hàng tháng cho IRS, vợ chồng bà mới “tai qua nạn khỏi.”

Qua kinh nghiệm thương đau này, bà Loan cho biết bây giờ hai vợ chồng bà “rành sáu câu” rồi.

“Giờ đi làm đâu, tôi cũng đòi chủ làm W-2 cho xong,” bà kể.

“Làm W-2 thì trong năm khi lãnh lương bị ít đi, như tôi lương bao $700 một tuần, thì lãnh được khoảng hơn $500 vì bị trừ hết tiền này tiền kia, nhưng vậy cho chắc ăn. Cuối năm khỏi lo!” Bà Loan khẳng định, rồi nói thêm:

“Chú khai thuế chú nói phải làm W-2 thì khi về hưu mới có tiền già. Cái vụ này tôi chưa hiểu rành lắm. Nhưng bị 1099 một lần, giờ sợ rồi.”

Kinh nghiệm của bà Loan khá tiêu biểu cho những người thợ nail Việt Nam. Nhiều người chỉ biết đi làm, nhưng không rằng hiểu trước mặt sở thuế, họ là nhân viên hay người làm việc độc lập, cũng như sự khác biệt về thuế má giữa nhân viên và làm việc độc lập là như thế nào.

Trường hợp bà Loan, theo bản hướng dẫn trên của Bộ Quan Hệ Công Nghiệp California, công việc làm nail đầu tiên của bà khi mới đến Mỹ là việc làm của một nhân viên. Và như thế, theo đúng luật của sở thuế, người chủ khi trả lương cho bà phải khấu trừ thuế, rồi nộp số tiền thuế này cho chính phủ. Cuối năm, phải điền mẫu W-2 để gửi cho sở thuế, thay vì điền mẫu 1099-MISC như đã làm. Mẫu W-2 sẽ giúp bà Loan biết mình kiếm được bao nhiêu tiền trong năm qua, và cũng đã nộp bao nhiêu thuế để khai thuế cho chính xác.